Rối loạn phản ứng gắn bó là gì? | Safe and Sound

Rối loạn phản ứng gắn bó có thể xảy ra ở những trẻ không tạo lập được sự gắn bó với một người chăm sóc trong thời kỳ sơ sinh. Theo chuyên gia tâm lý, rối loạn này không được chẩn đoán có thể là giai đoạn đầu của một quá trình phát triển cá nhân khiếm khuyết kéo dài suốt cuộc đời.

Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Định nghĩa rối loạn phản ứng gắn bó

Thuyết gắn bó (attachment theory) cho rằng việc phát triển một mối gắn kết mạnh mẽ cả về thể chất lẫn cảm xúc với một người chăm sóc chính là chìa khóa dẫn đến sự phát triển lành mạnh ở một đứa trẻ. Các chuyên gia tâm lý cho biết, khi không có một mối gắn kết như vậy, một đứa trẻ sẽ có thể càng lúc càng trở nên xa cách, thu mình, đau khổ và các triệu chứng thể chất liên quan đến sự căng thẳng sẽ trở nên hiển nhiên.

Ảnh 1: Trẻ không thể hình thành mối quan hệ thân thiết với cha mẹ

Theo chuyên gia tâm lý, việc bỏ mặc liên tục các nhu cầu thể chất cơ bản của một đứa trẻ, thay đổi người chăm sóc chính thường xuyên và ngược đãi trẻ có thể phá vỡ năng lực hình thành các mối gắn kết xã hội và cảm xúc ở một đứa trẻ. Chuyên gia tâm lý khuyến nghị, trẻ có thể hình thành những phương thức liên hệ xã hội hết sức méo mó và có thể không có khả năng khởi đầu hoặc phản ứng trước các tương tác xã hội. 

Các phản ứng không kiềm chế, chẳng hạn như bất chấp thông lễ và các hành vi bốc đồng, từng được đưa vào phần đánh giá cho tình trạng rối loạn này, nhưng giờ đây, chuyên gia tâm lý cho biết, những phản ứng này được xem là một phần chẩn đoán riêng cho chứng rối loạn ràng buộc xã hội thiếu kiềm chế (disinhibited social engagement disorder).

2. Tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn phản ứng gắn bó

A. Hành vi có đặc điểm khá bền vững là thu mình, ức chế về cảm xúc đối với những người chăm sóc chính, thể hiện ở:

1. Trẻ rất ít khi tìm kiếm sự dễ chịu, thoải mái khi gặp đau khổ.
2. Trẻ rất ít khi đáp ứng hoặc đáp ứng ở mức độ tối thiểu với sự thoải mái, dễ chịu.

B. Rối loạn mang tính bền vững cả về xã hội và cảm xúc, thể hiện ở ít nhất 2 trong 3 điểm dưới đây:

1. Đáp ứng cảm xúc và xã hội ở mức độ tối thiểu đối với người khác.
2. Rất ít cảm xúc tích cực.
3. Có những giai đoạn kích thích, buồn rầy, sợ hãi không giải thích được, thể hiện ngay cả trong quá trình tương tác với người chăm sóc nhưng không có sự đe dọa nào đổi với trẻ.

C. Trẻ đã phải trải nghiệm sự cực đoan trong chăm sóc không phù hợp, thể hiện ở:

1. Sự bỏ mặc về xã hội dưới dạng thiếu thống một cách trường diễn những nhu cầu cơ bản về sự thoải mái, dễ chịu với người lớn.
2. Nhiều lần thay đổi người chăm sóc dẫn đến hạn chế cơ hội hình thành sự gắn bó ổn định.
3. Được nuôi dưỡng trong điều kiện khác thường, trong đó, chuyên gia tâm lý cho biết, có rất ít cơ hội để hình thành sự gắn bó có lựa chọn (ví dụ: trong cơ sở nuôi dưỡng có nhiều trẻ nhưng ít người chăm sóc).

D. Sự chăm sóc như trong tiêu chuẩn C được coi là nguyên nhân của các rối loạn hành vi trong tiêu chuẩn A.

1. Các biểu hiện không đáp ứng với rối loạn phổ tự kỷ.
2. Các rối loạn đã bắt đầu trước 5 tuổi.
3. Trẻ phải trên 9 tháng tuổi.

Người bệnh cần sự hỗ trợ đặc biệt từ các chuyên gia tâm lý để quản lý và giảm thiểu triệu chứng. Quá trình chăm sóc thường bắt đầu bằng một cuộc đánh giá cụ thể để xác định mức độ rối loạn mà người bệnh đang trải qua. Dựa trên đánh giá, chuyên gia tâm lý của Safe and Sound sẽ phát triển một kế hoạch điều trị riêng biệt, tùy thuộc vào nhu cầu và tình trạng cụ thể của từng người. Vậy Safe and Sound sẽ giúp bạn như thế nào để vượt qua vấn đề này?

- Nhận diện và điều chỉnh nội tâm trước những khó khăn hiện tại của bạn

- Cùng bạn tìm ra giải pháp tối ưu để vượt qua

- Kích hoạt nguồn năng lượng tích cực bên trong của bạn.

3. Tác động lâu dài

Theo chuyên gia tâm lý, môi trường trung tính, tiêu cực, hay thậm chí là thù địch vào thuở ban đầu có nhiều khả năng tác động tiêu cực về lâu dài và ảnh hưởng đến một người cho đến tận tuổi trưởng thành. Năng lực duy trì và tạo dựng các mối quan hệ lành mạnh của một người trong phần đời sau này là thứ bị tác động nhiều nhất. Các chuyên gia tâm lý cho biết, rối loạn phản ứng gắn bó có thể hình thành ngay từ thời kỳ sơ sinh và tính dễ bị thương tổn mà nó gây ra gắn liền với rất nhiều căn bệnh rối loạn ảnh hưởng đến cả trẻ em và người lớn. 

- Trầm cảm: Chứng này có thể hình thành bởi vì một người mắc rối loạn phản ứng gắn bó nhìn thấy sự khác biệt liên tục giữa kỳ vọng và thực tế.

- Chứng khó học: Sự cô lập xã hội tạo ra một môi trường thù địch có thể khiến một người dễ mắc phải các rối loạn phát triển hơn.

- Lòng tự tôn thấp: Theo chuyên gia tâm lý, khi không có bất kỳ tương tác tương hỗ tích cực nào trong giai đoạn sơ sinh, những tương tác trung tính hay tiêu cực có thể chế ngự về sau này và điều này có thể tác động đến lòng tự tôn.

- Vấn đề mối quan hệ: Không phát triển những mối gắn kết lành mạnh thời thơ ấu khiến cho việc hình thành những mối quan hệ có ý nghĩa khi trưởng thành trở nên khó khăn.

- Khó khăn xã hội: Nếu một người thấy mình khác biệt so với bạn bè cùng trang lứa, họ có thể trở nên phá rối, dễ bị cô lập và bắt nạt hơn.

- Lạm dụng chất: Những người từng chịu đựng một giai đoạn sơ sinh và tuổi thơ rối loạn thường tìm kiếm sự trợ giúp bằng chất gây nghiện.

Để giúp khách hàng, các chuyên gia của Safe and Sound luôn đồng hành với bạn, giúp bạn:

- Một bộ não tràn đầy suy nghĩ tích cực nhờ loại bỏ được những suy tư không quan trọng hoặc sai lệch.

- Một tinh thần sảng khoái, hết lo âu để bạn có thể tận hưởng những điều tốt đẹp mà cuộc sống ban tặng.

- Một tâm thế tự tin, vững vàng để đưa ra những quyết định nhanh hơn, đúng đắn hơn trong công việc, từ đó gia tăng sức mạnh về tài chính, sự nghiệp và cả sự tự hào.

Bên cạnh đó, Safe and Sound sẽ:

- KHÔNG coi bạn là bệnh nhân: Ngược lại, chúng tôi coi bạn là một người can đảm đang chống chọi với cả một bầu trời u tối đang chực chờ sụp xuống. Chuyên gia tâm lý của Safe and Sound có thể góp thêm với bạn một đôi tay trong nỗ lực này.

- KHÔNG dạy đời bạn: Chúng tôi sẽ cùng bạn nâng dậy nguồn năng lượng tích cực mà lâu nay đã bị quá nhiều áp lực và khổ đau đè sát đất.

- KHÔNG lạm dụng thuốc và hoá dược: Ngược lại, chúng tôi sẽ cùng bạn tìm đến những giải pháp hiệu quả và tự nhiên.